Thương lái Trung Quốc làm loạn thị trường thịt heo

Thời điểm giữa tháng 2, giá heo hơi chỉ khoảng 39.000 - 40.000 đồng/kg vì trước đó Trung Quốc (TQ) cấm biên mậu. Nhưng hiện nay heo hơi bán tại các trại ở Đồng Nai đã tăng tới “mười mấy giá”. Theo báo cáo của Bộ NN-PTNT, ngành chăn nuôi heo đang phát triển tốt với giá bán heo hơi ở mức cao nhất kể từ đầu năm. Cụ thể, tính đến cuối tháng 4, giá heo hơi ở các tỉnh phía nam tăng 7.000 - 8.000 đồng/kg so với hồi cuối tháng 3. Hiện giá thu mua heo hơi tại Đông Nam bộ và ĐBSCL lần lượt có mức 51.000 đồng/kg và 50.000 đồng/kg. “Các thương lái TQ đang tích cực thu mua heo VN với khối lượng lớn”, báo cáo của Bộ NN-PTNT giải thích.

Người tiêu dùng thiệt nặng

Sự phát triển của ngành chăn nuôi heo hiện nay giống như một cái bong bóng, chỉ là "phồn vinh giả tạo". Nếu TQ đóng biên hay vì lý do gì đó ngưng thu mua thì sự phát triển này cũng tan biến. Trên thực tế, những cay đắng này đã xảy ra quá nhiều với chúng ta và lo ngại này là hoàn toàn có cơ sở    Ông Văn Đức Mười, Tổng giám đốc Công ty Vissan

Nhưng giá heo hơi theo báo cáo của Bộ NN-PTNT đã nhanh chóng... lỗi thời. Ông Nguyễn Kim Đoán, Phó chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đồng Nai, cho biết giá heo hơi đang trong khoảng 53.000 - 54.000 đồng/kg. “Heo tăng giá mạnh như vậy là do TQ tăng mua. Họ đẩy giá lên để cạnh tranh với TP.HCM nên khoảng 2 tháng nay cứ liên tục tăng. Mỗi ngày có từ 10 - 15 xe, cao điểm 20 xe thu gom heo chở qua TQ. Mỗi xe chở cả trăm con heo. Đặc biệt, họ mua toàn heo mỡ, trọng lượng từ 120 - 160 kg/con trở lên”, ông Đoán nói.

Là người trong ngành, ông Văn Đức Mười, Tổng giám đốc Công ty Vissan, tiết lộ mỗi ngày VN xuất đi TQ qua đường tiểu ngạch lên đến 10.000 con heo và Campuchia thêm khoảng 1.000 con. Nhưng ông Mười cũng không khỏi lo lắng khi phân tích về những rủi ro của tình trạng này. Đó là việc người tiêu dùng nội địa có thể quay lưng với thịt nội vì giá quá cao. Cụ thể, nếu không có yếu tố TQ tranh mua, giá thành sản xuất heo là 40.000 đồng/kg, chỉ cần xuất chuồng với giá 42.000 - 43.000 đồng là người chăn nuôi đã có lời. Nhưng “cuộc chiến” tranh mua do thương lái TQ "châm ngòi" đã đẩy giá xuất chuồng lên tới trên 50.000 đồng/kg. Mua cao thì bán cao, miếng thịt đến tay người tiêu dùng nội địa đã bị đội lên rất nhiều. Đơn cử thịt nạc đùi hiện khoảng 80.000 đồng/kg, trong khi thịt ngoại cùng loại nhập khẩu từ các nước phát triển (phải chịu thuế 15%) giá tới tay người tiêu dùng cũng chỉ khoảng 60.000 đồng/kg. Giá cao cộng với tình trạng sử dụng chất cấm tràn lan như hiện nay, thịt nội không thể cạnh tranh với thịt ngoại.

“Nếu là một đơn vị chế biến thực phẩm hay kinh doanh đơn thuần, vì yêu nước tôi chọn cái 80.000 đồng thì sẽ bị các đối thủ khác “đánh chết” ngay lập tức. Tôi phải chọn cái 60.000 đồng chứ. Cũng phải thẳng thắn nhìn nhận cái 60.000 đồng này dù là thịt đông lạnh nhưng tiêu chuẩn của họ tốt hơn của mình nhiều. Đó là sự thật”, ông Mười kết luận.

Bong bóng tăng trưởng

Với giá xuất chuồng cao, một ký heo hơi người chăn nuôi hiện lãi khoảng 13.000 đồng. Một con heo bán cho thương lái TQ trung bình 120 kg, người chăn nuôi lãi chừng 1,5 triệu đồng trong khoảng thời gian 5 - 6 tháng. Đây là mức mà các chuyên gia nông nghiệp gọi là siêu lợi nhuận. Chính vì vậy nhiều hộ, trang trại chăn nuôi heo ở Đông Nam bộ và ĐBSCL tăng đàn ồ ạt. Điều này đang dấy lên những lo ngại về nguy cơ sập bẫy giống như đã từng xảy ra với nhiều nông sản khác trước đây.

GS-TS Bùi Chí Bửu, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học nông nghiệp miền Nam, nhận xét thương mại tiểu ngạch với TQ là rất nguy hiểm và chúng ta đã có rất nhiều bài học xương máu. Ban đầu họ luôn cho mình hưởng lợi trong ngắn hạn rồi sau đó có thể “xù” mình bất cứ lúc nào, nông dân sẽ khốn đốn. Gần như tất cả nông sản VN đều đã từng rơi vào cái bẫy quen thuộc này của họ.

Ông Nguyễn Kim Đoán đặt vấn đề, heo tiêu thụ nội địa thường là 100 kg. Trong khoảng trọng lượng này độ dày mỡ lưng heo chỉ từ 1 - 1,2 cm là phù hợp với sở thích của người tiêu dùng nội địa. Thương lái TQ hiện nay đẩy mạnh mua heo mỡ. Khi heo đạt trọng lượng từ 120 - 140 kg, độ dày mỡ lưng sẽ tăng lên từ 2 - 2,5 cm. Nếu họ ngưng mua đột ngột, loại heo này rất khó tiêu thụ nội địa.

Nhìn sâu hơn, ông Mười không khỏi lo lắng, hiện giá heo hơi cao nên người chăn nuôi chỉ nghĩ đến việc tăng đàn thật nhanh để đáp ứng nhu cầu thị trường. Không ai còn có thời gian nghĩ đến việc tổ chức lại sản xuất, xây dựng chuỗi, nâng cao năng lực, giá trị cạnh tranh… dẫn đến sự phát triển của ngành chăn nuôi heo hiện nay giống như một cái bong bóng, chỉ là "phồn vinh giả tạo". Nếu TQ đóng biên hay vì lý do gì đó ngưng thu mua thì sự phát triển này cũng tan biến. Trên thực tế, những cay đắng này đã xảy ra quá nhiều với chúng ta và lo ngại này là hoàn toàn có cơ sở.

“Sự nguy hiểm của ngành chăn nuôi hiện nay còn nằm ở chỗ thịt ngoại vừa rẻ vừa an toàn hơn so với thịt nội, người VN sẽ chuyển dần sang tiêu dùng hàng ngoại là tất yếu. Trong tương lai không xa họ sẽ chuyển sang tiêu thụ thịt nhập với giá rẻ và an toàn. Nếu không có gì thay đổi, ngành chăn nuôi sẽ bị mất thị phần ngay trong nước của mình, đó là điều khó tránh khỏi”, PGS-TS Nguyễn Văn Ngãi, Trưởng khoa Kinh tế Trường ĐH Nông Lâm TP.HCM, nói.