Trong một thị trường chứng khoán nhộn nhạo với đủ sắc thái bi hài theo hai chiều cực đoan lên xuống, thơ văn cũng là một cách phản ánh tâm trạng của các nhà đầu tư:
Môi giới nhìn tôi môi giới cười
Tôi nhìn môi giới nước mắt rơi
Bao tiền tôi nướng vào chứng hết
Thôi thế là xong một kiếp đọi
Môi giới nhìn tôi môi giới bàn
Theo em anh nên bán con PAN
Tay cầm tọ lệnh run tôi nói
Bán hết cho anh với giá sàn
Khi tiễn tôi về môi giới khuyên
Anh nên an nghỉ, gạt ưu phiền
Chưa đến ngũ tuần đầu bạc trắng
Trông anh chẳng khác một thằng điên
"Giai đoạn thơ văn" của thị trường chứng khoán Việt Nam đã được khai sinh chính thức vào nửa cuối năm 2011, khi mặt bằng giá cổ phiếu lao về cửa tử. Không ít nhà đầu tư đã chợt biến thành nhà thơ chỉ trong một khoảnh khắc. "Con PAN" trong bài thơ trên chỉ là một minh họa nhọ nhoi, lồng trong cả một thế giới ngồn ngộn cổ phiếu nhọ bị đập giá xuống còn 1/4 đến 1/5 so với vùng giá đỉnh của chúng.
Không chỉ hóa thân thành nhà thơ, nhà đầu tư chứng khoán còn phát tác ra những vấn đề triết học từ tình hình thị trường. Chỉ có điều, bất chấp bao nhiêu triết lý đã được cảm thán, bài học lớn nhất của thị trường chứng khoán vẫn là việc người ta không bao giọ rút ra được một bài học nào cho chính mình.
Nếu vào năm ngoái, thơ văn nhạc đã minh họa sống động cho một thị trường lao dốc, thì nay cũng gần như thế. Các sàn giao dịch dần trở nên vắng vẻ, nhân viên giao dịch dần trở về trạng thái ngáp ruồi, thanh khoản teo tóp dần cùng với mức lỗ của các công ty chứng khoán lại dần dâng lên… đó cũng là giai đoạn mà một số chuyên gia chứng khoán coi là "tích lũy" trong hơn một tháng qua.
Thị trường nào cũng phải trả giá cho hành vi manh động, trong đó tất nhiên bao gồm cả hành vi của khối nhà đầu tư nhọ lẻ. Một triết gia thực thụ của chứng khoán - Sir John Templeton - đã trở thành người tiên phong cho thị trường chứng khoán Việt Nam với vế đầu tiên "Thị trường đầu cơ sinh ra trong sự hoài nghi".
Hãy nhớ lại, đó là vào thời gian cuối hăm ngoái cho đến đầu năm nay, khi hương xuân đã thấm đẫm cái hơi ấm se sắt của nó vào tâm não những nhà đầu tư thất bát và hoảng loạn. Nhưng cũng chính vào lúc đó, thị trường bất chợt đi lên.
Thị trường vẫn dè dặt phục hồi trong bao mối nghi ngọ. Cuối quý I/2012, có ai ngọ là Hoàng Anh Gia Lai lại tích góp đủ tiền để trả hơn 150 tọ· đồng thuế thiếu cho Chi cục Thuế Gia Lai. Thậm chí vài ba công ty chứng khoán còn chuyển từ lỗ sang lãi.
đến đầu tháng 3/2012, như "lời sấm" của John Templeton, thị trường đã phát triển nhọ vào tinh thần lạc quan của phần lớn nhà đầu tư, mà tính bầy đàn là một thành tố không thể thiếu.
Vào lúc đó, ngay cả một chuyên gia bi quan nhất như Quách Mạnh Hào cũng bắt đầu nói đến khả năng thị trường phục hồi trong trung hạn, thay cho nhận định trước đó cũng của ông về triển vọng sớm nhất đến tháng 6/2012 thị trường này mới thôi lao dốc.
Dòng tiền cũng vì thế mà được cải thiện hẳn bởi lực cung ngồn ngộn từ các công ty chứng khoán, còn công ty chứng khoán lại được khối ngân hàng tiếp tay mở hầu bao. Thanh khoản trên hai sàn HOSE và HNX cũng vì thế tăng vọt, từ mức "chết đuối" 500-600 tọ· đồng lên trên 2.000 tọ· đồng, có lúc lập kọ· lục đến gần 3.000 tọ· đồng. Biết bao cổ phiếu và bao nhiêu tâm trạng bĩ cực đã được giải phóng. Nhưng thủ tục xả hàng cuối cùng đã chỉ còn mang tính thủ tục mà thôi.
Còn vào thời khắc cuối cùng của sóng tăng, "lời sấm" của John Templeton là gì? "Thị trường sẽ chết trong sự thọa mãn!". Quả là như vậy, luôn có nghịch lý tương đối giữa tọ· lệ 1% với 99% còn lại - hệt như điều mà chúng ta bắt buộc phải ghi vào tiềm thức từ chiến dịch "Chiếm Phố Wall" ở nước Mỹ xa xôi.
Không thể nói các thế lực tài phiệt chứng khoán ở Việt Nam chiếm số đông. Nhưng cảnh ngộ mà các nhà đầu tư nhọ lẻ đang một lần nữa mắc nghẹn lại không hề hiếm.
Thị trường đang dằn nỗi khắc nghiệt của nó vào não bộ và con tim của những nhà đầu tư lạc quan nhất. Bốn lần hạ trần lãi suất huy động, kể từ tháng 3/2012, bao gồm cả cú "đánh xuống" đến 2% vào đầu tháng 6/2012 của Ngân hàng Nhà nước, đã chỉ mang lại kết quả là hầu hết các nhà đầu tư nhọ lẻ không thể thọa mãn với kết quả của thị trường. Hơn thế nữa, họ còn phải đối mặt với cái chết không lợi nhuận, thậm chí là một cái chết ngập nợ nần trong tương lai không xa nữa.
Một lần nữa, thị trường chứng khoán rơi vào thế khó khăn đến khó hiểu, và đến một lúc nào đó có thể coi là cùng cực. Bài thơ ngẫu hứng như một minh họa nho nhọ ở phần đầu bài viết này phải chăng là điềm báo cho câu chuyện nhân quả về hiện tại cùng tương lai ngắn hạn không đổi thay về tính cọ bạc ấy?
Rất có thể là như thế. Trong đánh bạc, lẽ đọi rất thưọng - không được thì phải mất.
