Biển đông nóng tại Hội nghị ASEAN

Hôm 9.7, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 45 (AMM 45) khai mạc với sức nóng từ biển đông. "Tất cả các nước đều lên tiếng về vấn đề này", Ngoại trưởng Malaysia Anifah Aman nói với phóng viên sau phiên họp hẹp kéo dài hơn dự kiến.

Tại phiên họp này, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Phạm Bình Minh bày tọ quan ngại sâu sắc về diễn biến phức tạp gần đây trên biển đông. Ông nhấn mạnh lập trường của Chính phủ Việt Nam phản đối việc Trung Quốc phê chuẩn thành lập cái gọi là "TP.Tam Sa" và mọi thầu quốc tế 9 lô dầu khí nằm hoàn toàn trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa của Việt Nam theo Công ước LHQ về luật Biển (UNCLOS) năm 1982. Điều này vi phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền và quyền tài phán của các quốc gia ven biển đối với EEZ, thềm lục địa và trái với tinh thần Tuyên bố chung các bên về biển đông (DOC) mà Trung Quốc ký với ASEAN năm 2002. Các hành động này cũng gây phương hại đến hòa bình, ổn định và an ninh an toàn hàng hải ở khu vực.

Vì thế, ông Phạm Bình Minh kêu gọi ASEAN cần thể hiện vai trò chủ đạo, trách nhiệm và tinh thần xây dựng trong xử lý các vấn đề là lợi ích chung của khu vực; tạo môi trường cho các bên liên quan giải quyết tranh chấp một cách hòa bình. Trước khi họp kín, Bộ trưởng Phạm Bình Minh đã gặp song phương với Ngoại trưởng Philippines Albert Del Rosario. Một nguồn tin cho Thanh Niên biết ông Del Rosario cũng phát biểu mạnh mẽ về vấn đề biển đông trong cuộc họp hẹp chiều qua.

Trong diễn văn khai mạc AMM 45, thủ tướng nước chủ nhà Hun Sen nhấn mạnh: "Duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực là không thể thiếu đối với sự thịnh vượng của ASEAN. Chúng ta cần đặt nặng việc thực hiện DOC, tiến tới hoàn thiện bộ Quy tắc ứng xử biển đông (COC)". Về tiến trình đi đến COC, Quốc vụ khanh Bộ Ngoại giao nước chủ nhà Kao Kim Houn cho biết: "Các ngoại trưởng ASEAN chiều nay đã thống nhất rằng quan chức cấp cao (SOM) ASEAN và Trung Quốc từ nay sẽ thảo luận với nhau về COC".

Cũng trong sáng qua, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lưu Vị Dân phát biểu: "Khi điều kiện chín muồi, Trung Quốc sẽ thảo luận với ASEAN về việc hình thành COC". Ông còn "thòng" thêm: "Nhưng tôi muốn nhấn mạnh rằng COC không nhằm giải quyết tranh chấp, mà nhằm xây dựng lòng tin và đẩy mạnh hợp tác". Lập trường mập mọ của Trung Quốc khiến một số phóng viên quan ngại về thiện chí của nước này trong việc thúc đẩy sự ra đọi của COC. Có phóng viên đặt vấn đề rằng ASEAN nên tự soạn thảo COC, sau đó trao cho Trung Quốc để thống nhất hoàn thiện - như mong muốn mà Hội nghị cấp cao ASEAN 2011 tại Bali (Indonesia) nêu ra - có thể giúp rút ngắn thời gian đi đến COC. Tuy nhiên, người đại diện Campuchia cho rằng cần để Trung Quốc tham gia vào quá trình soạn thảo COC.

Vấn đề biển đông được nhận định sẽ là chủ đề nóng trong các cuộc họp giữa ngoại trưởng ASEAN với người đồng cấp Trung Quốc và với ngoại trưởng các nước trong Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), Thượng đỉnh đông Á (EAS) trong những ngày tới. Hôm qua các ngoại trưởng ASEAN cũng quyết định tạm hoãn việc thông qua 3 văn kiện về Khu vực ASEAN phi vũ khí hạt nhân đến tháng 11 năm nay, do 4 trong số 5 cưọng quốc hạt nhân đối tác có "một số do dự".

Thục Minh
(từ Phnom Penh, Campuchia)