Học giả Mỹ: Trung Quốc đang xây dựng 'Đế chế đại dương'

Học giả Robert D. Kaplan là người từng được Tạp chí Chính sách đối ngoại (The Foreign Policy) của Mỹ bình chọn là một trong 100 nhà tư tưởng hàng đầu về những vấn đề có tầm vóc toàn cầu (Top 100 Global Thinkers). Sau đây là bài phân tích của ông được National Interest đăng tải:

Ông Robert cho rằng Trung Quốc đang bắt đầu xây dựng một đế chế thương mại ở cả Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Đối với Ấn Độ Dương, Trung Quốc sẽ tìm cách mở rộng các hoạt động thương mại hơn là các hoạt động quân sự. Việc xây dựng đế chế thường diễn ra một cách lâu dài, qua nhiều thập kỷ. Và kết quả cuối cùng thường rất khó nhận ra cho đến khi thật sự thành công.

Trung Quốc đang từng bước xây dựng đế chế ở cả Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương?

Hãy nhìn lại, đế chế Venetian ở Địa Trung Hải chỉ bắt đầu với những cuộc hành trình nhỏ chống cướp biển ở bắc Adriatic. Sau này Đế chế Venetian đã sở hữu lực lượng hải quân khổng lồ cho phép quốc gia này bành trướng lãnh thổ trên khắp châu Âu và Địa Trung Hải. Cuối cùng, đế chế này còn chinh phục được nhiều vùng đất có ý nghĩa lịch sử quan trọng. Đế chế Venetian tồn tại trong khoảng thời gian 1.100 năm (từ năm 697 sau công nguyên đến 1797 sau công nguyên).

Theo ông Robert, việc Trung Quốc đang nỗ lực xây dựng các cảng nước sâu ở Ấn Độ Dương và hỗ trợ tài chính từ Myanmar đến Tanzania cũng có rất nhiều yếu tố giống như vậy.

Ông Robert cho rằng, những hành động của Bắc Kinh ở Biển Đông và Hoa Đông trong đầu thế kỉ 21 giống như những gì Mỹ làm với Caribe mở rộng (Greater Caribbean) trong thế kỷ 19 và đầu thế kỉ 20 và Mỹ đã thành công. Trung Quốc đang tìm cách kiểm soát chiến lược đối với các vùng biển ở Biển Đông và Hoa Đông. Đó là con đường để Trung Quốc có một sự hiện diện đáng kể ở Ấn Độ Dương.

Giống như việc Greater Caribbean mở ra cho Mỹ sự thống trị ở Tây Bán Cầu, Biển Đông và Hoa Đông có thể giúp Trung Quốc tiến đến “vùng trung gian” (Rimland). Rimland là một khái niệm của Nicholas Spykman, một nhà địa chính trị nổi tiếng người Mỹ, dùng để chỉ vùng nằm giữa tâm thế giới và các vùng biển gần bờ trải rộng từ Tây Âu, đến Thổ Nhĩ Kì, Iran, Pakistan, bán đảo Ả rập và Biển Đông ở châu Á.

Theo ông Robert, chiến lược này có thể sẽ mất hàng thập kỉ.

Mối quan hệ giữa Ấn Độ và Trung Quốc đóng vai trò quan trọng đối với an ninh tại Ấn Độ Dương. Ấn Độ Dương có vai trò rất quan trọng đối với các nước châu Á vì nơi đây có các tuyến hàng hải vận chuyển tới 50% lượng hàng hóa và 70% các sản phẩm dầu mỏ của thế giới.

Khi Trung Quốc và Ấn Độ phát triển hơn cả về sức mạnh quân sự và kinh tế, hai nước này có khả năng sẽ xảy ra một cuộc cạnh tranh chiến lược ở một mức độ đáng kể . Theo ông Robert, hai nước cũng đã từng như vậy khi giành sự ảnh hưởng ở Nepal, Bangladesh , Sri Lanka và Myanmar. Khả năng đó có thể không diễn ra nếu nền kinh tế của Trung Quốc hoặc Ấn Độ hoặc cả hai nước bị sụp đổ.

Tuy nhiên, theo ông Robert, tình huống đó sẽ khó xảy ra trong tương lai gần. Đúng là Trung Quốc đang có bong bóng tín dụng lớn, nhưng sẽ khó xảy ra trường hợp nước này bị sụp đổ về kinh tế-chính trị-xã hội trong những năm sắp tới. Bầu không khí trong các mối quan hệ Trung Quốc - Ấn Độ cũng có thể sẽ tích cực khi được củng cố thêm bằng các mối quan hệ thương mại cùng có lợi. Hơn nữa các nhà lãnh đạo hai nước cũng đang bày tỏ mong muốn đạt được một bước đột phá ngoại giao.

Dù vậy, một điều ít được chú ý là Ấn Độ đang tập trung xây dựng hệ thống phòng thủ quân sự trong không gian, triển khai các tàu chiến trên biển và đang ngày càng có mối quan hệ chặt chẽ với Nhật Bản và các đối thủ khác của Trung Quốc.

Dù là láng giềng, nhưng trước đây, Ấn Độ và Trung Quốc có rất ít mối liên hệ vì giữa hai nước là những ngọn núi cao chót vót thuộc dãy Himalaya và Karakorams. Nhưng do những tiến bộ của công nghệ quân sự, khoảng cách này đã được thu hẹp lại.

Nội dung được thực hiện qua tham khảo Tạp chí National Interest. National Interest được thành lập vào năm 1985. Tạp chí thường tập trung vào vấn đề chính sách đối ngoại và những lợi ích quốc gia của Mỹ.

PHẠM KHÁNH (lược dịch)