Huyền thoại "vua săn voi" và ngôi nhà cổ

        Hầu hết những ngôi mộ ở đây đều rất cũ, xây cất công phu theo nhiều phong cách kiến trúc khác nhau:_Kiến trúc của người Ê đê, M’nông… Điều đặc biệt nữa, nghĩa địa chỉ dành riêng cho những Gru (dũng sỹ săn voi) nổi tiếng của Bản đôn.

Huyền thoại Khun Ju Nốp

       Mộ của "vua săn voi" - Khun Ju Nốp nằm ở vị trí trung tâm khu nghĩa địa cũng chứng tọ được đẳng cấp của ông trong số những Gru nổi tiếng của Bản đôn. Già Ama Kông nổi tiếng của Bản đôn, là cháu ngoại của Khun Ju Nốp cho biết: "Vua săn voi" tên thật là Y Thu K’nul. Ông sinh năm 1828, mất năm 1938, thọ 110 tuổi. Ông là một trong những người quan trọng nhất khai phá và sáng lập ra Bản đôn cùng nghề săn bắt, thuần dưỡng voi rừng và là vị tù trưởng nổi tiếng nhất của Bản đôn (Bản đôn là cách gọi của người Lào, còn người Ê đê gọi là Buôn đôn). Khi còn sống, ông là người có ảnh hưởng lớn nhất, có tiếng nói quan trọng nhất trong cộng đồng các dân tộc Ê đê, M’nông, J’rai… cùng chung sống ở vùng Bản đôn, bên dòng Sêrêpôk huyền thoại. Sinh thời, "vua săn voi" săn bắt được hơn 400 con voi, trong đó có nhiều con voi đực 1 ngà. đặc biệt, ông săn được con voi đực màu trắng. Theo luật tục, chỉ có các bậc vua chúa mới được sử dụng voi trắng nên ông đem con voi này biếu cho vua nước Xiêm La và được ông vua này phong tặng danh hiệu Khun Ju Nốp - nghĩa là "vua săn voi". Từ đó, ông trở thành "vua săn voi" của Bản đôn. Cho đến nay, không một Gru nào ở Bản đôn vượt qua ông về số lượng voi săn được và cả về số voi quý (voi trắng, voi một ngà…).

       Mặc dù là "vua săn voi", đại thọ đến 110 tuổi, nhưng Khun Ju Nốp lại không có con trai nối dõi. Sau khi chết, ông được các cháu ngoại tổ chức xây ngôi mộ bề thế nằm ở trung tâm nghĩa địa của các Gru. Khác với những ngôi mộ bề thế của các Gru ở xung quanh, ngôi mộ của Khun Ju Nốp được xây rất lớn, nhưng lại không có các họa tiết rưọm rà cùng các bức tượng chim công, ngà voi sặc sỡ. Ngôi mộ hình vuông lớn ấy được cho là pha trộn các phong cách kiến trúc của Lào, Campuchia và các dân tộc Ê đê, M’nông.

Ngôi nhà cổ của Khun Ju Nốp

       Sinh thời, Khu Ju Nốp sống trong ngôi nhà sàn lớn nhất vùng Bản đôn, nằm ở buôn Trí A, xã Krông Na, huyện Buôn đôn. Tuy nhiên, ít ai biết rằng ngôi nhà không phải do "vua săn voi" tự xây dựng mà là do ông mua lại của một người trong dòng họ. Trước đó, người chủ cũ của ngôi nhà cũng mua lại của một nhà giàu có trong vùng. Vì vậy, trước khi "vua săn voi’ trở thành chủ sở hữu của ngôi nhà thì không ai biết là nó được xây dựng từ năm nào. Theo người già trong vùng, chỉ tính mốc từ khi Khun Ju Nốp là chủ sở hữu cho đến nay thì ngôi nhà đã có tuổi thọ khoảng 130 năm.

Ngôi mộ của "vua săn voi" Khun Ju Nốp kiến trúc hình vuông, bên cạnh là ngôi mộ của cháu ngoại ông cũng là một tù trưởng của Bản đôn

       Cũng theo già Ama Kông, ngôi nhà được Khun Ju Nốp mua với giá "bằng 12 con voi đực có cặp ngà lớn". Sau khi làm chủ ngôi nhà, "vua săn voi’ đã làm lễ cúng tốn hết 22 con trâu đực lớn, hàng chục con heo, hàng trăm ché rượu cần… Nguyên bản ngôi nhà gồm 3 gian, được làm hoàn toàn bằng gỗ quý. Khác với nhà dài truyền thống của người Ê đê, M’nông trong vùng, ngôi nhà cổ này có tới 3 mái nhọn, mỗi gian có một mái riêng. để lợp phần mái, người ta đã phải công phu đẽo hàng chục nghìn miếng gỗ cà chít (một loại gỗ tốt) để làm vật liệu lợp. Tính ra, chỉ riêng phần mái đã tiêu tốn khoảng 10m3 gỗ cà chít.

       Sau khi Khun Ju Nốp qua đời, do không có con trai nối dõi nên ngôi nhà được giao lại cho Ama Kông, cháu ngoại của "vua săn voi". Ama Kông cũng là một Gru nổi tiếng chỉ xếp sau Khun Ju Nốp. Ama Kông đã từng săn được 298 con voi. Năm 1954, ngôi nhà bị cây me lớn bên hiên đổ xuống đè sập mất một gian và cho đến nay những người trong gia đình Ama Kông vẫn chưa tu sửa lại, nên nó được giữ nguyên hiện trạng. Hiện ngôi nhà là một điểm Du lịch và kinh doanh bán thuốc Ama Kông nổi tiếng thuộc Trung tâm du lịch sinh thái văn hóa Bản đôn.