Không đủ tiền nhập dược liệu loại 1, 2

Thượng tọa lương y Thích Tuệ Tâm - Giám đốc điều hành Trung tâm Kế thừa - Ứng dụng y học cổ truyền Tuệ Tĩnh Đường Liên Hoa (số 3, đường Lê Quý Đôn, TP.Huế, tỉnh Thừa Thiên - Huế) - nói rằng việc phải phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn dược liệu TQ có bắt đầu từ những năm 80 của thế kỷ trước khi VN mở cửa. 

Lúc bấy giờ, dược liệu giá rẻ từ TQ ồ ạt tràn về VN. “Các vựa dược liệu Sa Pa, Tam Đảo… trồng rất nhiều, nhưng chẳng bao lâu sau phải phá bỏ vườn trồng cây khác vì thua lỗ. Đơn cử một cân đằng sâm nhập về bán giá 50.000 đồng, trong lúc vốn đầu tư trồng 1kg ở trong nước đã bằng giá nhập nên phải bán đắt hơn, mà lại xấu hơn đằng sâm TQ” - sư Thích Tuệ Tâm nói.

Ngay tại Thừa Thiên - Huế cũng có vườn dược liệu quy mô rất lớn, rồi cũng phá sản. Củ cát cánh trồng ra nhỏ teo, giá cao, trong khi đồ của TQ vừa to, đẹp, chất lượng hơn nên các cơ sở Đông y đều từ chối. Một lương y từng nói rằng nếu vì đất nước thì ông sẵn sàng mua, chất lượng, giá thành thì chắc chắn chọn đồ TQ. 

Ông nói: “Đây là đòn kinh tế của TQ và hình như thời gian đầu, Chính phủ nước này có chính sách hỗ trợ thế nào đó với sản phẩm dược liệu nên chỉ trong 2 năm, dược liệu trong nước trồng ra bán không ai mua”. Rồi dược liệu TQ dần dần được nâng giá lên, ngang bằng với giá trong nước. Bây giờ, nguồn cung dược liệu để bào chế thuốc trong nước phải phụ thuộc hoàn toàn vào TQ.

Và khi đã nắm hoàn toàn thị trường, TQ mặc nhiên điều phối chất lượng nguồn dược liệu. “Thời gian đầu, dược liệu nhập về có chất lượng, nhưng cũng chỉ là loại 3 trở đi chứ không đủ tiền mua được loại 1, 2 bởi nó đắt gấp 5, gấp 10 lần. Các cơ sở Đông y nếu kê đơn cao quá, dân không đủ tiền dùng. Một số nơi có tâm lý ham rẻ cho nên những con buôn dược liệu buộc phải nhập hàng từ loại 4, 5. 

Dược liệu loại 4, 5, người TQ gọi là…rác” - sư Tuệ Tâm nói. Tại cơ sở Tuệ Tĩnh Đường Liên Hoa chỉ đủ tiền nhập dược liệu loại 3 qua một Cty được Bộ Y tế cấp phép. “Chỗ tui không dùng hàng trôi nổi theo đường tiểu ngạch, rất dễ dính đồ rởm. Có cơ sở chiết xuất ở TQ họ tinh vi đến mức mà cây bạch truật đưa vô hệ thống chiết xuất bằng áp suất để lấy ra hết nước thuốc. Họ sấy khô xác cây rồi lấy ít nước thuốc đã chiết phun vào để bán ở VN. Đem về, kiểm tra chất lượng trên máy móc vẫn bị lừa và cho kết quả là thuốc rất chất lượng. Ngay cả củ sâm, to đẹp rứa đó chứ bị rút ruột hết rồi” - sư Tuệ Tâm cho biết.

Cần lời cam kết từ Bộ Y tế

Theo nhiều lương y, chất lượng dược liệu khi nhập về chủ yếu là tin tưởng, uy tín và không ai biết có tốt không. “Thầy có giỏi, bắt bệnh có hay bằng mấy, nhưng uống thuốc không có chất lượng, thậm chí nuôi trồng bằng các loại phân hóa học, thuốc này kia, cho người ta uống vào có khi bệnh càng trầm trọng hơn. 

Bản thân thầy thuốc không tin tưởng vào loại thuốc đó thì làm sao mà dám bốc cho bệnh nhân được” - một vị lương y có uy tín ở TP.Huế cho hay. Vừa rồi, sư Tuệ Tâm có ý tưởng sẽ đứng ra nhập dược liệu chất lượng về phân phối cho các cơ sở Đông y tại Huế. Tuy nhiên, sư Tuệ Tâm không dám thực hiện vì lo các cơ sở không mua, ôm hàng, thua lỗ.

Theo sư Thích Tuệ Tâm, Bộ Y tế đã có chính sách thắt chặt quản lý chất lượng dược liệu nhập khẩu bằng cách kiểm soát gắt gao nguồn chính ngạch. Ông mong Bộ Y tế phải cho các Cty trực thuộc hoặc được cấp phép nhập đủ và cam kết thuốc có chất lượng. Còn nếu nguồn cung không đủ, vô tình sẽ tạo nên tình trạng khan thuốc. Lúc đó, bắt buộc các cơ sở phải mua dược liệu theo đường tiểu ngạch, giá vừa cao, chất lượng vừa không đảm bảo. 

“Bây giờ họ đã nắm thị trường thì mình phải tự cường thôi. Vì vậy, Bộ Y tế cần phải phục hồi lại các vườn dược liệu, phục hồi các loại thuốc chi thực mà mình còn giữ được giống. Thứ nữa, xu hướng nên trở lại sử dụng các loại thuốc Nam nhiều hơn, ít phụ thuộc vào thuốc Bắc và chỉ nhập những loại gì không có để tránh bớt sự lệ thuộc. Cũng phải tuyên truyền thế nào đó để người dân hiểu và quay trở lại sử dụng nam dược trị nam nhân mà đại danh y Tuệ Tĩnh đã từng nói” - sư Tuệ Tâm đề xuất.

Nói về việc thời gian vừa qua, thương lái đổ xô đi thu mua các loại dược liệu xuất bán sang TQ, sư Thích Tuệ Tâm nhận định, nhiều loại dược liệu quý, do người dân ham tiền và không hiểu hết giá trị nên ồ ạt chặt, đào cả gốc, thời gian phục hồi rất lâu, thậm chí là tuyệt chủng.

 Thương lái TQ mua về găm hàng, chờ trong nước khai thác cạn kiệt tung ra bán với giá cắt cổ. Đơn cử, có thời điểm 1kg tam thất bị đội giá từ 500.000 lên 5 triệu đồng. Cũng theo sư Tuệ Tâm, một số loại dược liệu như sa nhân, thổ linh, huyết đằng… TQ mua về bào chế bán lại cho VN. Tuy nhiên, việc ồ ạt mua lá điều, cau non hay thậm chí là hạt mây là điều không thể hiểu nổi. “Trong Đông y, cau già mới sử dụng được, còn hạt mây, lá điều chưa thấy ai làm thuốc bao giờ” - sư Tuệ Tâm nói.