Lịch sử ngành tài chính Việt Nam

Ngày này hằng năm đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định là Ngày truyền thống của ngành tài chính Việt Nam. Từ đó đến nay, trải qua các cuộc kháng chiến gian khổ, trên mỗi chặng đường lịch sử cách mạng của dân tộc, cán bộ ngành tài chính đã không ngừng phấn đấu xây dựng nền tài chính nhân dân, hoàn thành nhiệm vụ bảo đảm nhu cầu tài chính cho các cuộc kháng chiến thắng lợi, góp phần quan trọng cho việc xây dựng và bảo vệ vững chắc toàn vẹn lãnh thổ thiêng liêng của đất nước.

Ngay sau khi chính quyền cách mạng được thành lập, nhân dân ta vừa phải chống giặc ngoại xâm, chống chọi và khắc phục hậu quả thiên tai, vừa phải chống giặc đói, giặc dốt để bảo vệ độc lập dân tộc và kiến thiết đất nước. Trong bối cảnh đất nước "ngàn cân treo sợi tóc", ngân quỹ của Chính quyền non trẻ hầu như trống rỗng; đứng trước các nhu cầu chi tiêu khẩn cấp và quan trọng, dưới sự lãnh đạo của đảng, Chính phủ, hưởng ứng lời kêu gọi thi đua ái quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, hàng loạt các biện pháp về tài chính đã được áp dụng như xây dựng Quỹ độc lập, Quỹ nuôi quân, Quỹ bình dân học vụ, Tuần lễ vàng, phong trào hũ gạo kháng chiến... đã khơi dậy và phát huy lòng yêu nước, sức mạnh tổng hợp của nhân dân, tích cực tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, góp công sức, góp của vào sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước. đồng thời, ngay trong những ngày đầu bề bộn khó khăn đó, chúng ta đã kịp thời tổ chức phát hành đồng tiền tài chính - "Giấy Bạc Cụ Hồ" làm cơ sở cho việc xây dựng một nền tài chính độc lập, tự chủ, lấy dân làm gốc, dựa vào dân và phục vụ lợi ích của nhân dân.

Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, với nhiệm vụ vừa chống giặc đói, giặc dốt, vừa chống giặc ngoại xâm, trong điều kiện tiềm lực tài chính còn nghèo, được sự ủng hộ, đồng sức, đồng lòng của nhân dân, Nhà nước ta đã phát hành thành công giấy bạc tài chính, công phiếu, tín phiếu, phiếu tiếp tế kháng chiến ở cả ba miền để tạo nguồn lực chống giặc đói, chống giặc dốt và đẩy mạnh cuộc kháng chiến bảo vệ thành quả Cách mạng Tháng Tám.

Tiếp theo đó, trước sự phát triển và yêu cầu ngày càng lớn của công cuộc kháng chiến, ngành tài chính đã chuyển từ chính sách động viên chủ yếu dựa vào tự nguyện sang chính sách động viên theo nghĩa vụ qua hai chính sách lớn là thuế nông nghiệp, thuế công thương nghiệp theo nguyên tắc động viên đóng góp công bằng, đúng mức theo khả năng thu nhập để bảo đảm nhu cầu kháng chiến, khuyến khích sản xuất và cải thiện đọi sống nhân dân. Nhọ triển khai tích cực các chính sách thuế, ngành tài chính đã huy động được nguồn lực tài chính phục vụ nhiệm vụ của đảng, Nhà nước, góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ, giải phóng hoàn toàn miền Bắc.

Trong thời kỳ xây dựng CNXH, chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam (1954 - 1975), ngành tài chính tiếp tục động viên tinh thần thi đua yêu nước, tập trung sức mạnh, kịp thời chỉnh đốn chế độ thuế và ban hành chính sách tài chính mới áp dụng trong toàn miền Bắc. Nhọ đó, đã góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nước, điều tiết thu nhập của thương nhân, chống đầu cơ tích trữ. Toàn dân thắt lưng buộc bụng, làm việc bằng hai, tất cả cho tiền tuyến, chắt chiu từng đồng vốn cho việc xây dựng cơ sở vật chất, bảo vệ miền Bắc XHCN, chi viện ở mức cao nhất sức người, sức của cho đồng bào miền Nam ruột thịt. Dưới sự lãnh đạo của đảng, hàng nghìn cán bộ tài chính đã vào chiến trường, trực tiếp tham gia chiến đấu và vận hành nền tài chính phù hợp với điều kiện cách mạng. đội ngũ cán bộ tài chính ở miền Bắc cùng với những chiến sĩ kinh - tài ở miền Nam, trong đó có nhiều đồng chí, cán bộ đã anh dũng hy sinh, góp phần vào thắng lợi lịch sử mùa xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thu non sông về một mối.

Sau chiến thắng mùa xuân năm 1975, cả nước độc lập, thống nhất, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội, trước những hậu quả nặng nề của chiến tranh, thiên tai, lũ lụt, hạn hán, để khắc phục khó khăn, đáp ứng yêu cầu thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn cách mạng mới, ngành tài chính đã thi hành nhiều chủ trương, biện pháp nhằm khai thác và giải phóng tiềm năng kinh tế trong nước là chủ yếu, đồng thời tranh thủ khai thác các nguồn lực bên ngoài. Chúng ta đã thực hiện chính sách tài chính động viên và quản lý, phân phối các nguồn vốn có hiệu quả hơn, từng bước tiến hành chế độ quản lý tài chính thống nhất trong cả nước. Áp dụng hệ thống thu: thu quốc doanh, thuế công thương nghiệp và thuế nông nghiệp và các chế độ quản lý tài chính xí nghiệp, quản lý ngân sách, chế độ kế toán, thống nhất quản lý xổ số kiến thiết và phát hành công trái xây dựng Tổ quốc. Khi đó nền kinh tế nước ta lâm vào tình trạng khủng hoảng, lạm phát tăng cao, cán cân thanh toán thiếu hụt, các nguồn lực tài chính cạn kiệt, đọi sống của nhân dân giảm sút. Trước tình hình đó, đảng và Nhà nước đã đề ra nhiều chủ trương, giải pháp quan trọng để khuyến khích phát triển sản xuất, bảo đảm đọi sống nhân dân. Ngành tài chính đã có nhiều cố gắng thi hành các chủ trương, chính sách của đảng và Nhà nước tạo thêm nguồn thu trên cơ sở phát huy quyền chủ động sản xuất, kinh doanh và quyền tự chủ về tài chính của các xí nghiệp quốc doanh đi đôi với việc tăng cưọng quản lý và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài chính cho đầu tư phát triển và đọi sống nhân dân.

đại hội lần thứ VI của đảng tháng 12-1986 đã đề ra đường lối đổi mới, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Sau khi có Nghị quyết T.Ư 6 (khóa VI), với chủ trương kiên quyết thực hiện đổi mới cơ chế quản lý kinh tế, phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, nền kinh tế tài chính nước ta đã có những chuyển biến tích cực. Cơ chế quản lý tài chính mới đã dần thay thế cơ chế kế hoạch hóa, tập trung, bao cấp. Các biện pháp tài chính đã hướng vào nhiệm vụ từng bước xóa bọ bao cấp, chống lạm phát: thực hiện chính sách lãi suất dương, xóa bọ tọ· giá kết toán nội bộ, cải cách hệ thống chính sách thuế, chuyển cơ chế cung ứng vật tư, lương thực sang kinh doanh, thắt chặt chi tiêu ngân sách; Quốc hội đã thông qua Luật Ngân sách Nhà nước (NSNN), các Luật Thuế, chấm dứt phát hành tiền cho ngân sách chi tiêu, cải cách hệ thống thuế, Chính phủ ban hành cơ chế quản lý tài chính nhằm tiến hành cải cách, sắp xếp lại, đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động của các DNNN... Kết quả là đã phát triển sản xuất- kinh doanh, đẩy lùi lạm phát phi mã từ 3 con số vào những năm 1987 - 1988 xuống còn hai con số vào đầu những năm 90 và từ năm 1993 đưa trở về một con số. Tổng sản phẩm trong nước năm 2000 đã tăng gấp đôi so với năm 1990, đưa tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân hằng năm đạt 7,5%. Thu NSNN năm 2000 tăng hơn 10 lần so với năm 1990, thu NSNN đã bảo đảm chi thưọng xuyên và có tích lũy cho đầu tư phát triển. Các hoạt động kinh tế - xã hội chuyển biến rõ rệt, đọi sống nhân dân được cải thiện, an ninh, quốc phòng được giữ vững, tiềm lực tài chính quốc gia được củng cố.

Từ năm 2000 đến nay, công tác tài chính tiếp tục được đổi mới để trở thành công cụ sắc bén điều tiết vĩ mô nền kinh tế, động viên tối đa mọi nguồn lực, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh. Kết quả đạt được trên một số mặt chủ yếu như sau:

- Hoàn thành việc xây dựng và ban hành hệ thống khuôn khổ pháp lý khá đồng bộ về quản lý tài chính NSNN, thuế, thị trường tài chính, giá cả, dự trữ, công sản, tài chính doanh nghiệp,... theo chương trình xây dựng các văn bản pháp luật đặt ra trong Chiến lược tài chính quốc gia đến năm 2010. Hệ thống pháp luật về tài chính đã đáp ứng yêu cầu của đảng là "xây dựng đồng bộ thể chế tài chính phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa".

- Tiềm lực tài chính Nhà nước ngày càng được củng cố và lớn mạnh; thu ngân sách hằng năm đều vượt so với kế hoạch và năm sau cao hơn năm trước; quy mô thu NSNN năm 2010 tăng gấp 5,6 lần so với năm 2000. Cơ cấu thu được cải thiện, tọ· trọng thu nội địa trong tổng thu NSNN tăng từ mức hơn 54,6% năm 2000 lên gần 64% năm 2010.

Ngân sách Nhà nước bảo đảm chi cho các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng của đất nước. Dự phòng, dự trữ nhà nước được tăng cưọng với quy mô dự trữ năm 2010 tăng gấp 3,5 lần so với năm 2000, phục vụ có hiệu quả công tác phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, xử lý các nhiệm vụ đột xuất cấp bách phát sinh. An ninh tài chính được giữ vững với mức bội chi trong phạm vi kiểm soát; dư nợ chính phủ ở ngưỡng an toàn đã góp phần làm ổn định cân đối vĩ mô nền kinh tế...

- Hệ thống thị trường tài chính và dịch vụ tài chính, bảo hiểm, kế toán, kiểm toán, tư vấn tài chính được hình thành và phát triển, cơ cấu, quy mô, phạm vi hoạt động được mở rộng và đáp ứng ngày càng hiệu quả hơn yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

- Chủ động hội nhập quốc tế về tài chính, tham gia tích cực, có hiệu quả trong các quan hệ tài chính song phương, đa phương góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

- Trong những năm gần đây, để đối phó với khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn cầu tác động đến tình hình kinh tế trong nước; với nhiệm vụ được giao, ngành tài chính đã tham mưu với đảng, Quốc hội, Chính phủ ban hành và tổ chức thực hiện quyết liệt, có hiệu quả nhiều giải pháp về tài chính - ngân sách quan trọng góp phần thực hiện thành công ngăn chặn suy giảm kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát, đảm bảo an sinh xã hội đưa Việt Nam là một trong số ít quốc gia trên thế giới có tăng trưởng kinh tế dương.

Ghi nhận những thành tích, đóng góp của ngành tài chính trong quá trình xây dựng và trưởng thành, đảng và Nhà nước đã trao tặng ngành tài chính nhiều phần thưởng cao quý, như Huân chương Sao Vàng, Huân chương Hồ Chí Minh. Nhiều tập thể, cá nhân được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, danh hiệu chiến sĩ thi đua toàn quốc và được trao tặng Huân chương cao quý các loại. Ngày 6-8-2010, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 1372/Qđ-TTg công nhận ngày 28-8 hằng năm là "Ngày Truyền thống của ngành tài chính Việt Nam".

Những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trong 25 năm đổi mới đã làm cho thế và lực nước ta lớn mạnh lên nhiều. Ngành tài chính đứng trước cơ hội mới để phát triển nhanh hơn, hiệu quả hơn nhưng cũng đồng thời cũng đứng trước nhiều thách thức.

để thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới, ngành tài chính cần nỗ lực phấn đấu thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm: Hoàn thiện cơ chế tài chính phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN và yêu cầu hội nhập quốc tế, phục vụ việc giải phóng lực lượng sản xuất, huy động các nguồn lực trong và ngoài nước; tăng cưọng tiềm lực tài chính quốc gia đủ mạnh, đảm bảo an ninh tài chính, góp phần tích cực điều tiết vĩ mô, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội; quản lý, phân phối và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực; đẩy mạnh cải cách hành chính đi đôi với hiện đại hóa, tăng cưọng công tác quản lý, giám sát tài chính góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đảng đề ra.

Tự hào và phát huy truyền thống vẻ vang trong 65 năm xây dựng và trưởng thành, nhận thức rõ vai trò và nhiệm vụ trong giai đoạn mới, toàn thể cán bộ, công chức ngành tài chính quyết tâm tranh thủ các điều kiện thuận lợi, vượt qua khó khăn, thách thức phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, xứng đáng với sự tin cậy của đảng, Nhà nước và nhân dân.